İş dünyasının dinamikleri sürekli bir değişim içindedir. Bu değişim, yeni mesleklerin ortaya çıkmasına veya mevcut mesleklerin öneminin artmasına zemin hazırlar. İş sağlığı ve güvenliği (İSG) uzmanlığı, son yıllarda değeri giderek artan ve yasal düzenlemelerle çerçevesi çizilen prestijli bir kariyer alanı olarak öne çıkmaktadır. Çalışma ortamlarının daha güvenli hale getirilmesi, kaza risklerinin minimuma indirilmesi ve çalışan refahının korunması gibi kutsal bir misyonu üstlenen bu profesyoneller, pek çok sektör için vazgeçilmez bir role sahiptir.
İş Güvenliği Uzmanlığına Giden Yolun Genel Çerçevesi
Mesleğe girişin ilk adımı, belirli bir akademik birikime sahip olmaktır. Ancak bu, sürecin sadece başlangıcıdır. Mezuniyet tek başına yeterli bir kriter sayılmaz. Adayların, üniversite eğitimlerini tamamladıktan sonra Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş eğitim kurumlarından özel bir İSG eğitimi almaları şarttır. Bu eğitimler, mesleğin teorik ve pratik tüm inceliklerini kapsayacak şekilde tasarlanmıştır. Eğitimin ardından ise ÖSYM tarafından düzenlenen merkezi bir sınava girilerek başarılı olunması beklenir. Başarı gösteren adaylar, başlangıç seviyesi olan (C) sınıfı iş güvenliği uzmanı sertifikasını almaya hak kazanır. Bu sertifika, profesyonel kariyerin kapılarını aralayan ilk anahtardır.
Hangi Fakülte ve Bölüm Mezunları Bu Kariyere Yönelebilir?
İş güvenliği uzmanlığı, analitik düşünme, problem çözme, risk değerlendirmesi ve iletişim gibi çok yönlü beceriler gerektiren bir alandır. Bu sebeple, ilgili yönetmelik bu yetkinlikleri kazandırma potansiyeli taşıyan çeşitli lisans programlarını kapsama dahil etmiştir. Gelin, hangi bölüm mezunlarının bu alana yönelebileceğini daha yakından inceleyelim.
Mühendislik ve mimarlık fakültesi mezunları
Bu iki fakülte, iş güvenliği uzmanlığının en temel ve en geniş kaynaklarından birini oluşturur. Mühendisler ve mimarlar, proje yönetimi, sistem analizi, yapısal güvenlik ve risk hesaplamaları gibi konulardaki teknik altyapıları sayesinde İSG süreçlerine kolayca adapte olabilirler.
- Tüm mühendislik disiplinleri: Makine, inşaat, elektrik-elektronik, kimya, endüstri, maden, jeoloji, çevre ve diğer tüm mühendislik dallarından mezun olan kişiler, iş güvenliği uzmanı olma hakkına sahiptir. Her mühendislik dalı, kendi uzmanlık alanıyla ilgili sektörlerde (örneğin bir maden mühendisinin madencilik sektöründe veya bir kimya mühendisinin kimya sanayisinde) derinlemesine risk analizi yapma avantajına sahiptir.
- Mimarlık bölümü mezunları: Özellikle inşaat ve yapı sektöründe, projelerin tasarım aşamasından başlayarak güvenli çalışma alanlarının oluşturulmasında mimarların rolü büyüktür. Ergonomi, acil durum kaçış yolları, malzeme güvenliği gibi konulardaki bilgileri, onları şantiyeler ve binalar için aranan İSG profesyonelleri yapar.
Kariyerini İSG alanında şekillendirmek isteyen mühendis ve mimarlar için doğru bir başlangıç, yetkin bir eğitim kurumundan destek almaktır. Efe Akademi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) onaylı (A), (B) ve (C) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitim programları düzenlemektedir. Deneyimli eğitmen kadrosu ve güncel materyalleriyle profesyonel hayata sağlam bir adım atmanıza yardımcı olur.
Fen veya Fen-Edebiyat fakültelerinin belirli bölümleri
Bilimsel temellere dayalı eğitim alan bu fakülte mezunları, özellikle endüstriyel ortamlardaki kimyasal, fiziksel ve biyolojik riskleri anlama konusunda büyük bir avantaja sahiptir.
- Fizik bölümü mezunları: Radyasyon, gürültü, titreşim, aydınlatma gibi fiziksel risk etmenlerinin ölçümü, değerlendirilmesi ve kontrol altına alınması konularında yetkindirler.
- Kimya bölümü mezunları: Tehlikeli kimyasalların depolanması, kullanılması, etiketlenmesi ve atık yönetimi gibi kritik süreçlerde kilit rol oynarlar. Kimya sanayisi, laboratuvarlar ve üretim tesisleri için vazgeçilmezdirler.
- Biyoloji bölümü mezunları: Biyolojik riskler, ergonomi, hijyen ve sağlık gözetimi konularında derinlemesine bilgi sahibidirler. Gıda, sağlık ve tarım sektörlerinde önemli görevler üstlenebilirler.
Teknik öğretmenler
Uygulamalı bilgi ve pedagojik formasyonun birleşimi, teknik öğretmenleri İSG alanında oldukça başarılı kılar. İşin “nasıl yapılması gerektiğini” öğretme becerileri, çalışanlara verilecek eğitimlerin etkinliğini doğrudan artırır. Mesleki ve teknik liseler ile çıraklık eğitim merkezlerinde görev yapmış veya bu okulların ilgili bölümlerinden mezun olan teknik öğretmenler, mevzuatın belirlediği şartları taşıyarak iş güvenliği uzmanı olabilirler.
İş sağlığı ve güvenliği bölümü mezunları
Bu kariyer için en doğrudan yol, üniversitelerin İş Sağlığı ve Güvenliği lisans (4 yıllık) veya ön lisans (2 yıllık) programlarından mezun olmaktır.
- İSG lisans mezunları: Dört yıllık eğitimleri boyunca doğrudan mesleğe yönelik dersler alan bu kişiler, mezun olduklarında direkt olarak (C) sınıfı İSG uzmanlığı sınavına girmeye hak kazanırlar. Onlar için ek bir kurs alma zorunluluğu bulunmaz.
- İSG ön lisans mezunları: İki yıllık programı bitirenler ise “tekniker” unvanı alırlar. Bu mezunlar, lisans mezunları gibi doğrudan sınava giremezler. Önce yetkili bir eğitim kurumundan İSG eğitimini tamamlamalı, ardından sınava girerek sertifikalarını almalıdırlar. Tekniker unvanları, saha uygulamalarında onlara pratik bir bakış açısı kazandırır.
Mezuniyet Sonrası Sertifikasyon Süreci
Uygun bir lisans programından mezun olmak, denklemin sadece bir parçasıdır. Profesyonel bir iş güvenliği uzmanı olmak için atılması gereken adımlar şunlardır:
bakanlık onaylı eğitim almak
Yukarıda sayılan bölümlerden mezun olan (İSG lisans hariç) tüm adayların, ÇSGB tarafından yetkilendirilmiş bir eğitim kurumundan İSG kursu alması gerekir. Bu kurslar, teorik ve uygulamalı derslerden oluşur. Eğitim süresi toplam 220 saattir. Bu sürenin bir kısmı uzaktan (asenkron ve senkron) derslerle, bir kısmı ise yüz yüze (örgün) eğitimle tamamlanır.
Efe Akademi, sunduğu esnek eğitim modelleriyle çalışan veya farklı şehirlerde yaşayan profesyoneller için büyük kolaylıklar sunar. Hem online hem de yüz yüze eğitim seçenekleri ile kariyer hedeflerinize ulaşmanızı destekler. Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) onaylı ilk yardım ve hijyen gibi tamamlayıcı eğitimlerle de portföyünüzü güçlendirmenize olanak tanır.
İSG sınavında başarılı olmak
Eğitimi başarıyla tamamlayan adaylar, ÖSYM tarafından yılda iki kez düzenlenen İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü İşyeri Hekimliği ve İş Güvenliği Uzmanlığı Sınavı’na (İSG) girerler. Sınavda başarılı sayılmak için 100 üzerinden en az 70 puan almak gerekir. Sınav, mevzuat ve teknik konuları içeren çoktan seçmeli sorulardan oluşur.
Sertifika sınıflarında yükselmek
Mesleğe ilk adım (C) sınıfı sertifika ile atılır. Kariyerde ilerleme, tecrübe ve sürekli öğrenme ile mümkündür.
- (C) Sınıfından (B) sınıfına geçiş: (C) sınıfı sertifika ile en az üç yıl fiilen görev yapan ve bu süreyi belgelendiren uzmanlar, (B) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak olan (B) sınıfı sınavında başarılı olmaları halinde bu sertifikayı alabilirler. (B) sınıfı uzmanlar, “tehlikeli” sınıftaki işyerlerinde görev yapabilirler.
- (B) Sınıfından (A) sınıfına geçiş: (B) sınıfı sertifika ile en az dört yıl fiilen görev yapan uzmanlar ise, (A) sınıfı iş güvenliği uzmanlığı eğitimine katılarak yapılacak olan (A) sınıfı sınavında başarılı oldukları takdirde en üst seviye olan bu sertifikaya ulaşırlar. (A) sınıfı uzmanlar, “çok tehlikeli” sınıftaki işyerleri de dahil olmak üzere tüm tehlike sınıflarında hizmet verebilirler.
Bölümünüz Kariyerinizi Nasıl Şekillendirir?
Mezun olduğunuz bölüm, İSG kariyerinizde size doğal bir uzmanlaşma alanı sunabilir. Örneğin, bir inşaat mühendisi şantiye güvenliği konusunda derinleşirken, bir kimyager petrokimya tesislerinde veya ilaç fabrikalarında aranan bir profesyonel haline gelebilir. Bir biyolog, gıda üretim tesislerinde hijyen ve biyolojik risk yönetimi üzerine odaklanabilir. Bu durum, temel eğitiminizin size kazandırdığı sektörel bilgiyi İSG uzmanlığı ile birleştirerek kariyerinizde daha niş ve değerli bir konum elde etmenizi sağlar.